NOMADEN

Mensen functioneren het best als ze snel en vaak feedback krijgen

Roos Vonk* 

Mensen hebben het grootste deel van hun evolutionaire geschiedenis geleefd als nomaden in kleine groepen. Wat we vonden aan eten, aten we gelijk op. De volgende dag gingen we opnieuw eten zoeken. Als het op raakte, trokken we naar een andere plek. We verbouwden niets, we hadden geen voorraden, geen bezit. We hoefden niet te plannen. We leefden van dag tot dag.

Het belangrijkste verschil met ons huidige leven, volgens psycholoog Leonard Martin, is de snelheid waarmee we feedback krijgen over ons werk. Bessen verzamelen, hout hakken, een vuurtje maken: je ziet meteen of het goed gaat. En zo niet (onrijpe bessen, nat hout) dan kun je corrigeren (ander voedsel verzamelen, een nieuwe plek verkennen). Je krijgt direct terugkoppeling: immediate returns. De relatie tussen mens en omgeving is in dat geval dynamisch: als je hout hakt, voer je één handeling uit, ziet het effect daarvan, past je volgende handeling daarop aan, enzovoort. Bij elke stap zie je de stapel hout groeien, tot je genoeg hebt. Martin denkt dat mensen het best functioneren wanneer ze geregeld feedback krijgen over de mate waarin ze hun doel zijn genaderd.

Onze huidige samenleving wordt juist gekenmerkt door delayed returns. We weten pas na verloop van tijd of we goed bezig zijn; we worden pas later beloond, door geld of waardering van anderen. Bij bijna alles wat we doen ligt de pay-off ver in de toekomst. Onze resultaten zijn vaak alleen indirect vast te stellen, via evaluaties van anderen. De lijnen zijn lang en indirect. Dit creëert onzekerheid, betoogt Martin: we zien niet meteen of iets werkt.

Om het gebrek aan feedback te compenseren, hebben we ‘neuroses’ ontwikkeld. Het ego bijvoorbeeld: de illusie dat we bovengemiddelde kwaliteiten hebben, biedt enige geruststelling dat het goed komt. We denken na over wie we zijn en wat we waard zijn, en we vertalen onze prestaties naar onze waarde als mens. Dit is tegengesteld aan flow en andere ervaringen waarbij je opgaat in je interactie met de omgeving en jezelf juist vergeet.

Door het ontstaan van bezit en door het ego zijn beloningen belangrijk geworden, maar die ondermijnen de intrinsieke motivatie – iets wat nu juist wél immediate returns biedt. Als ik dit stuk schrijf omdat ik het boeiend en belangrijk vind, merk ik tijdens het schrijven meteen of ik lekker bezig ben. Een beloning of waardering van lezers komt pas veel later.

Een andere vorm van compensatie is dat we meestal niet in het hier-en-nu zijn. Onze gedachten gaan naar het verleden, omdat we door eerdere ervaringen toch iets weten  over de mogelijke effecten van onze inspanningen; en naar de toekomst, om ons voor te bereiden op komende gebeurtenissen. Daarbij zijn we geneigd overal theorietjes, verklaringen, mogelijke uitkomsten en alternatieve scenario’s voor te bedenken – waarmee we nóg meer “in ons hoofd” komen en verder verwijderd raken van een directe wisselwerking met de omgeving.

Volgens de analyse van Martin is er een manier om meer in balans te komen met onze natuur, het bestaan waar we als soort vandaan komen: dingen doen waarbij we directe terugkoppeling krijgen. Denk aan keutelactiviteiten zoals tuinieren, schoonmaken en koken: allemaal werkzaamheden met een snelle feedback loop, die daardoor lonend en rustgevend zijn. Maar op het werk hebben de meeste mensen te maken met veel uitgestelde feedback-taken. Drie tips om dat te ondervangen:

1. Organiseer zelf actief dat je frequente feedback krijgt van je leidinggevende of collega’s (bijvoorbeeld via teamoverleg, intervisie of een mentor) en dat je feedback geeft als je zelf leidinggevende bent. Regelmatige feedback doet veel meer voor iemands prestaties en welbevinden dan geld en medailles!
2. Stel jezelf concrete doelen, met tussentijdse stations voor kleine subdoelen; dan heb je bij elk station een duidelijke indicatie of je vooruitgang boekt.
3. Hou je intrinsieke motivatie op peil – dat is een uitstekende, snelle, directe graadmeter of je goed bezig bent, waar je nooit op hoeft te wachten: je motivatie heb je altijd bij je.