IN REAL LIFE

Mail en social media kunnen een praatje bij de koffieautomaat niet vervangen

Roos Vonk

Jaren geleden was ik lid van een vierkoppige sollicitatiecommissie. Er was een gedoodverfde winnaar onder de kandidaten. Maar ondanks zijn ervaring en verdiensten hadden drie van ons geen goed gevoel over hem; we vertrouwden hem niet. Eén commissielid was juist fel voorstander. Na een bedenktijd kwamen we weer bij elkaar. De voorstander had een lijst gemaakt met ongeveer twintig argumenten waarom we die kandidaat moesten kiezen en niet een ander. Terwijl hij het voorlas, zag je zijn zelfvertrouwen groeien: hier zouden de anderen toch echt niet omheen kunnen. Al konden ze tien argumenten weerleggen, bleven er nog tien over! Na het voorlezen viel er een stilte. Toen zei iemand: “En toch vertrouw ik hem niet”. De andere twee vielen haar bij en daarmee was de kous af.

Ik denk dat we het allemaal kennen: op papier, in woorden, zijn mensen vaak anders dan live. Bij internetdating is het een welbekende tegenvaller, en ook sollicitanten met veelbelovende kwalificaties kunnen binnen één live-minuut al exit zijn. (Het kan ook omgekeerd, maar meestal kom je daar niet achter, want je gaat niet in zee met iemand die op papier al een ‘nee’ heeft.)

Waar zit ‘m dat in? Krijgen mensen bij live contact ingevingen ‘van boven’? Welnee. Maar is dat ‘gevoel’ dan wel betrouwbaar? Jazeker wel. Laat ik de papieren dimensie de verbale noemen en de andere de nonverbale; de IRL-dimensie. We zijn geneigd te denken dat we vooral verbaal communiceren en informatie overbrengen, maar niets is minder waar. Als we mensen ontmoeten, krijgen we in korte tijd een giga-berg aan informatie die we onbewust registreren. Aan gezichtstrekken en lichaamsbouw zien we welke hormonen prominent aanwezig zijn (zoals testosteron of oestrogeen) en lichaamstaal doet de rest. Gezichtsuitdrukkingen en mimiek, geur, manier van bewegen, lachen, spreken, oogcontact, zelfs iets heel kleins als pupilgrootte: het zijn allemaal variabelen die het ‘gevoel’ en de ‘klik’ bepalen. In de loop van de evolutie hebben mensen, net als alle groepsdieren, geleerd om uiterlijke kenmerken en lichaamstaal van soortgenoten te duiden, zodat we bij elke ontmoeting direct weten: wie is vriend en wie is vijand, wie is mij de baas en wie kan ik aan. Hierdoor wordt het sociale verkeer snel en soepel geregeld. Toen ik mijn hond voor het eerst naar de ‘hondencrèche’ bracht wist hij binnen 10 seconden met wie hij wilde spelen, wie hij kon domineren en voor wie hij uit moest kijken. Mensen doen het in feite precies zo, alleen doen ze er een hoop kletspraat bovenop.

Maar die schat aan onbewuste, instinctieve mensenkennis die we allemaal met ons meedragen, blijft totaal onbenut in contacten per mail, brief en internet. Het is als met eten of wijn: als je alleen een beschrijving krijgt in woorden, weet je eigenlijk nog steeds niks. Natuurlijk wil je iemands papieren zien bij een sollicitatie, maar uiteindelijk moet je ook samenwerken, elkaar aardig vinden, begrijpen, vertrouwen, iets gunnen. We hebben nu wel technologie waardoor IRL minder nodig lijkt, maar we kunnen honderdduizenden jaren evolutie die zit in verankerd in ons brein niet wegcijferen. Ook omgekeerd geldt dat vertrouwen stijgt als mensen live contact hebben, bijvoorbeeld bij onderhandelingen, en dat ze dan eerder opnieuw zaken willen doen met elkaar.

In deze context is het treurig dat tweederde van de werknemers de voorkeur geeft aan indirect contact (zoals email) boven live contact met collega’s, zelfs als die in hetzelfde gebouw zijn. Ze zijn zo vertrouwd met de indirecte vorm dat ze zich minder zeker voelen in de live interactie. Terwijl je juist IRL over en weer veel meer informatie krijgt én het ook nog eens veel beter werkt voor de onderlinge verstandhouding. Hoor je bij die tweederde, dan is het de hoogste tijd jezelf een schop onder je kont te geven en terug te komen in de IRL-dimensie, want dáár gebeurt het. Welkom terug.